12/03/2013 04:51:53

Shqyrtime filozofike

nga Bujar Plloshtani

TIRANE - Po e nis këtë ese me mendimin e filozofit austriak Ludwig Wittgenstein, i cili në veprën e tij shkruan: "Filozofia, pikërisht i nxjerr të gjitha gjërat para nesh dhe ajo nuk shpjegon dhe nuk nxjerr përfundime. – Meqenëse për pamjen është e hapur gjithçka, nuk ka asgjë për t'u shpjeguar. Ngaqë ajo që është e fshehur edhe nuk na intereson".[1] Për kundër mendimit të Wittgenstein, që filozofia nuk shpjegon dhe nuk nxjerr përfundime, mendoj se filozofia mund të arrijë të merret me problemet e përgjithshme, që kryesisht trajton çështje të ndryshme si ekzistenca, njohja e njeriut, kuptimi mbi të vërtetën, mbi të bukurën, sistemin e të menduarit.

Filozofia mund të shquajë në zgjidhjen e çështjeve të ndryshme, duke u bazuar në shqyrtime kritike e argumente të arsyeshme. Ndofta, filozofia nuk nxjerr përfundime ekzakte si llogaritje matematikore, por nxjerr aplikim logjik të mendjes së arsyeshme për gjësendin, substancën, materien dhe fenomenet bazuar nga kritika e arsyes.

Duke vazhduar mëtej se edhe "pamja", "ajo që është e fshehur edhe nuk na intereson", për faktin se edhe për një pamje të fshehur ekziston mendimi, arsyeja. Tek çdo pamje e dukshme dhe e padukshme duhet me çdo kusht të na interesojë, sepse interesimi lidhet me dëshirën për hulumtimin dhe meditimin mbi të vërtetën e duhur.

Fundja, dhe Zoti është Krijues i padukshëm, por falë arsyes kritike për të menduar mbi aktin absolut, arrijmë ta kuptojmë ekzistencën e tij duke medituar në krijimin e universit, lëvizjen e natyrës fizike, si dhe pikëpamjet e prijësve për orientimin e shoqërisë drejt të vërtetës. Edhe gjësendi që është i fshehtë, pra që nuk duket, në fakt ekziston në ndonjë vend të panjohur për ne, por kuptimi i mendjes së njeriut është tejet i kufizuar për ta njohur apo shquar pamjen e fshehtë, që realisht është e panjohur për gjykimin e arsyes njerëzore. Çdo send i fshehtë apo i padukshëm për arsyen njerëzore, në njëfarë forme ekziston domosdoshmërisht, por ne nuk mund të arrijmë ta perceptojmë apo njohim.

Nëse "ajo që është e fshehur edhe nuk na intereson", atëherë shmangim studimet e mundshme që kanë të bëjnë me pamjen e padukshme, ku hyjnë: natyra e shpirtit, vullneti i Zotit, vrimat e zeza. Ky mosinteresim për të njohur botën e shndërron sistemin kontemplativ të të menduarit tonë në mosnjohje të sendit dhe substancës.

Edhe e panjohura edhe e padukshmja janë, pra ekzistojnë, por varet nga ne sa vullnet kemi ta shqyrtojmë dhe kuptojmë të vërtetën e gjësendit të fshehur. Edhe shpirti është i padukshëm, por ekziston. Në botë nuk është asgjë e padukshme, pos asaj që është jashtë perceptimeve dhe reflekseve tona, por megjithëse, dhe këto të fundit që janë jashtë mendjes sonë gjejnë aplikim të duhur në praktikë.

Nisur nga këndvështrimi tjetër filozofik pajtohem me mendimin e filozofit Ëittgenstein në lidhje me teorinë se - "ajo që është e fshehur edhe nuk na intereson", vetëm në kontekstin se e padukshmja, pra e fshehura nuk ekziston brenda ndërdijes sonë, ajo mund të arrihet të përfitohet si rezultat i meditimit dhe kërkimeve shkencore.

Si koncept të fshehurën ose sendin e padukshëm nuk mund ta kuptojmë esencialisht pa u kthjellur në meditim, por nëpërmjet kërkimeve empirike, metodave krahasuese mund të arrihet deri te zbërthimi real i të padukshmes, që gjithnjë kemi për bazë konceptimin e të padukshmes për njeriun. Ka gjësende të fshehta, të cilat në fakt ekzistojnë, por për mendjen tonë janë jashtë njohjes thelbësore, prandaj ne nuk u kushtojmë interes për t'i njohur.

Sepse jo çdo e fshehtë mund të njihet dhe kuptohet, andaj, këtu përpjekjet tona intelektuale ndalen së interesuari. Edhe e fshehta, edhe e padukshmja ekzistojnë, varësisht mosnjohjes dhe mosinteresit tonë, por lypset përvojë empirike për të mësuar mbi ekzistencën e tyre të vërtetë.

Filozofit i intereson pothuaj gjithçka, ai niset prej mendimit bon sens gjer te shqyrtimet më të përpikta në lidhje me botën dhe ecurinë e saj. Pavarësisht se ideja për ta kuptuar thelbësisht të padukshmen mbetet një nyje gordiane mbi kuptimin e vërtetë të saj, por, realisht në anën tjetër mbetet interesi i tij të njohë sistematizimin dhe procesin e kësaj bote transite.

Pra, ai hedh interesimin e nevojshëm për t'i perceptuar me arsye brenda vrullit krijimtar të tij lëndët dhe lëvizjet e botës. Edhe Zoti është enigmë, pra është një pamje e padukshme për të gjithë ne, por fundja, sistemi i të menduarit shkon gjersa të kuptojë që pos njeriut, ekziston një vullnet i mbinatyrshëm që dikton këtë ekzistencë kaq të përkorë.

Të gjitha pamjet e padukshme kanë një vullnet të dukshëm që mund të arrihen nëpërmjet studimeve dhe kërkimeve të ndryshme shkencore. Edhe shpirti është pamje e padukshme, por përmes sistemit të të menduarit arrijmë ta kuptojmë se nocioni i shpirtit është akt absolut ku varet orientimi i ekzistencës së njeriut.

E padukshmja duhet të na interesojë, dhe sistemi i të menduarit të priret pas kërkimeve të sigurta për ta zbërthyer joshjen e të panjohurës drejt një përfundimi të arsyeshëm. Gjithçka që është përreth nesh zgjon një interes, dhe një qëllim të nevojshëm për ta njohur domosdoshmërisht.


* Autori është poet dhe publicist. Ai shkruan ese të karakterit filozofik, politik dhe është njëkohësisht President i shoqatës Pushkin

HermesNews - ©2013

Dërgo me email | Stampo artikullin