13/02/2013 20:18:46

'21 Janari', një vendim plot kontradikta

Dr. Ulsi Manja

TIRANE - Ngjarjet e 21 janarit 2011 do të komentohen gjatë në historinë post -komuniste të Shqipërisë dhe në përpjekjet e saj për ndërtimin e demokracisë dhe shtetit ligjor.

Për këtë ngjarje ka folur shumë politika, kanë folur miqtë dhe partnerët ndërkombëtarë të Shqipërisë por në finale të gjithë janë pajtuar në një pikë: presim ta thotë fjalën e saj drejtësia, pra Gjykata e Tiranës.

Dhe Gjykata foli me një vendim pafajësie që nuk më bindi se mundi ta interpretonte as vetë, jo më ta kuptojnë qytetarët e zakonshëm që sot kanë nevojë për drejtësi.

Ky vendim gjykate, ndonëse nuk është i formës së prerë, nëse nuk do të ridimensionohet nga Gjykata e Apelit pas apelimit të Prokurorisë së Tiranës, hedh poshtë në mënyrë joprofesionale dhe të rëndomtë interpretimin e deritanishëm të doktrinës penale në lidhje me koncepte juridiko-penale si: veprimi ose mosveprimi, lidhja kauzale, dashja, pasoja, rrethanat, mënyra, mjetet e kryerjes së krimit etj.

Me aq sa është bërë me dije për publikun e gjerë, ky vendim është kontradiktor me përmbajtjen e tij pasi faktet e vëna në themel të arsyetimit bien ndesh me dispozitivin e vendimit për pafajësinë e autorëve të ngjarjes.

Rastet e dhënies së pafajësisë nga Gjykata janë rigorozisht të përcaktuara në nenin 388 të K.Pr.P dhe shkaqet për të cilat jepet pafajësia duhen argumentuar me prova dhe fakte të shqyrtuara gjyqësisht dhe në përputhje me rregullat e përcaktuara në këtë kod.

Konkretisht arsyetimi i vendimit është tërësisht jo professional, pasi analiza e fakteve dhe e provave i shkon tërësisht për shtat zbardhjes dhe fajësisë së autorëve të kësaj ngjarjes ndërkohë çuditërisht dispozitivi i vendimit shprehet për pafajësi, çfarë të jep përshtypjen se i përket një ngjarje tjetër kriminale dhe jo asaj që pasqyron përmbajtja e tij.

Në çdo ngjarje kriminale ka një formulë shtatë nyjëshe që përcakton në fakt thelbin e asaj që të është shtruar për zgjidhje dhe që kërkon domosdoshmërisht një përgjigje të saktë dhe të prerë nga Gjykata nëpërmjet një vendimi të arsyetuar mirë dhe pa ekuivoke apo dilemma të pazgjidhura dhe kjo arrihet duke u nisur mbi bazën e fakteve dhe provave të shqyrtuara gjyqësisht nëpërmjet një gjykimi të drejtë dhe të pa anshëm.

Unë shqetësohen nëse, gjatë këtij vendimi, Gjykata e Tiranës u dha përgjigje përfundimtare këtyre pyetjeve: 1) Cfarë ndodhi më 21 Janar ? A kemi vepër penale dhe në rast se po ç’farë figure konkrete krimi kemi, cili është cilësimi juridik i tij dhe cilat janë pasojat ekëtij krimi? 2. Kush janë autorët e tyre dhe cili është roli i secilit prejt tyre në këtë ngjarje ? 3. Ku ka ndodhur ngjarja dhe si është hetuar ajo ? 4. Kur ka ndodhur, me orë dhe me minuta ? 5. Përse ka ndodhur, cili ka qënë motivi ? 6. Si ka ndodhur, rrethanat, mënyra e realizimit, metodat e përdorura dhe mënyra e fshehjes së krimit etj ? 7. Me se është kryer krimi, cilat janë mjetet e përdorura etj..

Nëse Gjykata e Tiranës nëpërmjet fakteve dhe provave që ka patur në dispozicion do t'u jepte përgjigje të qartë këtyre pyetjeve, atëherë askush nuk do të kishte guxuar të paragjykonte vendimin e saj por dhënia e pafajësisë apriori pa analizuar në mënyrë bindëse sa dhe si duhen provat dhe faktet e shqyrtuara në gjykim ka bërë që ky vendim të lakohet gjërësisht deri tek institucionet ndërkombëtare që asistojnë axhendën integruese të Shqipërisë në proçeset euro-atlantike.

Pa rënë në detaje konkrete pasi një vlerësim real dhe kompetent bëhet vetëm nëse analizon dosjen penale dhe vendimin, por me aq sa dihet nëpërmjet mediave që kanë cituar pjesë të vendimit penal, thelbi i vendimit të Gjykatës së Tiranës përmblidhet në: ”më 21 Janar janë vrarë 4 persona me armë zjarri por në veprimet e autorëve nuk ka elementë të përgjegjësisë penale sepse mungon dashja në kryerjen e veprës penale pasi autorët nuk kanë patur njohje të mëparshme me viktimat “.

Arsyetimi është absurd, alogjik dhe nuk ka referencë ligjore as në doktrinën juridiko-penale dhe as në dispozitat e K.Pr.P, në zhargonin popullor është si të thuash që “të gjithë personat e dënuar në Shqipëri për vrasje me dashje, kur në raportet mes autorit dhe viktimës nuk ka patur njohje të mëparshme duhet t'u rishikohen vendimet e formës së prerë dhe t'u jepet pafajësi”, ose është njëlloj si tu thuash studentëve të Fakultetit të Drejtësisë se ”krimet kundër jetës realizohen me dashje vetëm atëherë kur autori ka njohje me viktimën” në të kundërtën nuk ndëshkohesh nëse vret një njeri.

Në fakt nocioni juridik i dashjes si formë faji kurrsesi nuk merr në analizë raportet autor/viktimë, pasi dashja si element i anës subjektive lidhet me vetëdijen për veprën dhe vullnetin për kryerjen e saj.

Konkretisht dashja direkte juridikisht përcaktohet si dëshirë për kryerjen e veprës ndërsa dashja indirekte si pajtim me pasojën. Pra, dashja përcaktohet si kryerje e vetëdijshme dhe e dëshirueshme e veprës penale. Kështu thotë doktrina dhe praktika e deritanishme gjyqësore në Shqipëri. Mbi bazën e këtij koncepti dhe mënyra interpretimi janë themeluar ndër vite me mijëra vendime penale gjykatash në rastet e krimeve kundër jetës të kryera me dashje.

Në strukturën e konceptit të fajit dashja është një ndër elementët nëpërmjet të cilit shprehet raporti psikologjik i autorit të veprës dhe nuk ka lidhje me njohjen ose jo me viktimën.

Në rastin e ngjarjeve të 21 Janarit ku mbetën të vrarë 4 protestues dhe u plagosën qindra të tjerë është rasti tipik i konsumimit të veprës penale më dashje eventuale, pasi përdorimi i armëve të zjarrit përballë një turme ose grumbullimi masiv njerëzish i përmban të dy komponentët ligjorë që kërkon nocioni ligjor i dashjes indirekte:

Komponentin intelektual: qe shprehet tek vetëdija për veprën e kryer dhe ku përfshihen veprimet konkrete të autorëve të vrasjes, përdorimi i armëve të zjarrit, pasojat e shkaktuara, lidhja shkak-pasojë (pasi është provuar se plagët e viktimave janë shkaktuar nga armët e zjarrit të autorëve), mënyra e kryerjes së veprës penale nëpërmjet përdorimit të armëve të zjarrit etj;

Komponenti i vullnetit: pajtimin me pasojën.

Autorët e ngjarjes jo vetëm kanë qënë të vetëdijshëm në momentin e përdorimit të armëve të zjarrit por edhe janë pajtuar me ardhjen e pasojave kriminale që do të vinin nga përdorimi i tyre. Pra ndonëse pasojat paraqiten si anësore ose si shoqëruese të veprimeve të tyre konkrete këta të fundit kanë qënë të vetëdijshëm në momentin e përdorimit të armëve për pasojat e mundëshme por janë dakortësuar me to.

Në vendim thuhet që gjykata ka analizuar rrethanat e ngjarjes dhe jo mënyrën e realizimit të vrasjeve.

Nëse është kështu, kam të drejtë të mendoj se Gjykata nuk paska patur për qëllim të japë drejtësi për viktimat dhe të plagosurit por të analizojë dhe përligjë veprimet e autorëve në ngjarjet e 21 janarit 2011 duke u shmangur tërësisht nga misioni i saj ligjor ai i dhënies së drejtësisë penale.

Nuk është në misionin e gjykatës të analizojë se si ka ndodhur një ngjarje kriminale dhe të mos shprehet për përgjegjësinë penale të autorëve në raport më pasojën kriminale të ardhur. Nëse nuk i jepet përgjigje ligjore pyetjes se nga se erdhi vdekja e 4 protestueseve më 21 janar 2011 atëherë çfarë ka gjykuar dhe analizuar Gjykata ?

Ajo duhet tu thotë familjeve të viktimave nga se vdiqën të afërmit e tyre nga dora e njeriut apo nga faktorë natyrorë ? Sigurisht që vdekja e tyre erdhi ditën për diell nga veprime konkrete të njeriut, por gjykata këtu e ndalon arsyetimin duke thënë se të pandehurit janë të pafajshëm sepse në rrethanat e krijuara kanë vepruar drejt duke mos analizuar dhe marrë në konsideratë pasojat e ardhura.

Ndërsa lidhur me nenin 375 të K.Pr.P që bën fjalë për “ndryshimin e cilësimit juridik të veprës penale”, Gjykata e Tiranës e ka interpretuar tërësisht gabim vendimin e Gjykatës Kushtetuese të vitit 1999 e cila e ka “gjetur në pajtim me Kushtetutën”, të drejtën e gjykatës për t'i dhënë faktit kriminal një përcaktim të ri të ndryshëm nga ai i organit të akuzës.

Kjo sigurisht lidhet me misionin themelor që ka Gjykata atë të dhënies së drejtësisë mbi bazën e provave dhe fakteve të analizuara gjyqësisht dhe të debatuara nga palët në proçes, por në vendimin e dhënë për 21 Janarin, Gjykata, është kujdesur pak ose aspak për pozicionin e saj proçedural dhe ligjor.

Nëse do të pranoj këtë arsyetim të Gjykatës së Tiranës në lidhje me ngjarjet e 21 janarit 2011, i bie që nëse prokurori dërgon në gjyq një person ”X”, për “vrasje me paramendim”, por gjatë shqyrtimit gjyqësor provat tregojnë qartë që ndodhemi përpara veprës penale të “vrasjes në kapërcim të kufijve të mbrojtjes së nevojshme”, atëherë me logjikën e gjykatesve ose dënohesh padrejtësisht për një vrasje në rrethana cilësuese kur në fakt ngjarje është në rrethana lehtësuese ose merr pafajësi sepse gjykta nuk mund të ndryshojë cilësimin juridik të veprës penale, duke iu shmangur hapur misionit të saj duke lënë pa ndëshkuar krimin dhe autorët e saj.

Gjithsesi në mungesë të vendimit të plotë të zbardhur, pa pretenduar monopolin mbi të vërtetën e kësaj ngjarje, nëse thelbi i vendimit të Gjykatës së Tiranës për ngjarjet e 21 Janarit 2011 është ky që është zbardhur pjesërisht nga mediat e vendit, do të ishte në nderin e Gjykatës së Apelit Tiranë ta ridimensionojë këtë vendim dhe të japë një tjetër, mjafton që ai të jetë i arsyetuar ligjërisht dhe i përligjur me prova. Padrejtësia është e barasvlefshme me një krim.


* Autori është Profesor i së Drejtës Penale në Shqipëri

HermesNews - ©2013

Dërgo me email | Stampo artikullin