Video

17/11/2013 20:59:07

Albert Camus, qytetar i botės

Albert Camus do tė kishte festuar 100 vjetorin e ditėlindjes kėtė nėntor nėse njė aksident automobilistik nuk do t’i kishte marrė jetėn nė 1960-ėn






HermesNews - Albert Camus do tė kishte festuar 100 vjetorin e ditėlindjes kėtė nėntor nėse njė aksident automobilistik nuk do t’i kishte marrė jetėn nė 1960-ėn. Camus qe edhe shkrimtari mė i ri nė moshė i cili fitoi ēmimin Nobel pėr letėrsinė nė 1957-ėn, qe nė krye tė komitetit qė mbėshteste pėrpjekjet e Garry Davis nė Paris nė favor tė lėvizjes pėr tė krijuar “qytetarė tė botės”, si dhe aftėsitė e tij nė tė shkruar i qenė nė ndihmė Garry Davis-it dhe Robert Sarrazac, pasi ai shkruajti deklaratėn tė cilėn Davis dhe Sarrazac e lexuan kur ndėrprenė takimin e Asemblesė sė Pėrgjithshme tė OKB-sė nė Paris nė vitin 1948.

Si rrjedhim, pėr tė festuar 100 vjetorin e tij, do tė publikohet njė libėr, i cilėsuar shpesh si “libėr kafenesh”, me foto tė shkrimtarit, i titulluar: “Camus, qytetar i botės”.

Nė 1948-ėn ai gėzonte njė konsideratė tė lartė si shkrimtar editorial i gazetės “Combat”, e cila lindi si njė gazetė klandestine nė 1941 kur Franca ishte pjesėrisht e pushtuar nga trupat naziste, ndėrsa gjysma tjetėr e Francės ishte nėn regjimin anti-demokratik tė Vichy.

Pas pushtimit gjerman tė Parisit, shfaqet teatrale dhe filmat lejoheshin gjithmonė nėse nuk binin ndesh me ēensurėn gjermane. Kėshtu qė novela e Camus-it “I huaji” u publikua nga botuesi kryesor Gallimard. Stili me tė cilin ėshtė shkruar kjo novelė e shkurtėr pėrngjan mjaft me stilin e vjetėr tė Hemingway-t.

Vepra “I huaji” ėshtė njė revoltė ndaj standarteve tė njė morali absolut i thurur nga vetė njeriu. Njė temė tė cilėn Camus e ka trajtuar mė gjerė nė veprėn e tij politiko- filozofike “L’Homme Révolté” e pėrkthyer shpesh si “Rebeli”.

Siē tha ai vetė dikur gjatė ceremonisė sė dorėzimit tė ēmimit Nobel nė Stokolm: “Fisnikėria e qėnjes sonė qėndron nė dy lloje angazhimi: sė pari, pėr tė mos gėnjyer rreth diēkaje qė tashmė dimė dhe, sė dyti, rezistenca ndaj shtypjes.”

Camus lindi nė Algjeri nga njė baba francez, i cili u vra gjatė luftės sė parė botėrore duke e lėnė vetėm njė vjeē, ndėrsa e ėma, analfabete, ishte njė spagnolle, e cila e rriti tė birin duke punuar si pastruese. Qė i vogėl, Camus ishte i stimuluar intelektualisht nga xhaxhai i tij i cili lexonte libra filozofie dhe ishte njė aktivist i masonerisė.

Inteligjencėn e tij tė rrallė e vuri re si fillim njė profesor i shkollės sė mesme, i cili e ndihmoi Albertin e ri tė fitonte njė bursė studimi pėr nė Universitetin e Algjerit, ku studjoi histori- filozofi duke mbrojtur njė tezė mbi krahasimin mes doktrinės gnostike tė Plotinius-it dhe asaj kristiane tė Shėn Agustinit.

Nė idetė e tij, Camus i qėndroi besnik rrėnjėve tė edukimit mesdhetar dhe idetė e tij pėrkojnė me ato tė stoikėve nė Greqinė dhe Romėn e lashtė, tė parėt qė e konsideruan veten si qytetarė tė botės. Ai ishte pėr tė sotmen, jo pėr tė nesėrmen dhe gjithashtu ishte njė kritik i fortė i doktrinės kristiane, e cila, sipas tij, i shtyente njerėzit tė pėsonin padrejtėsinė e sė tashmes, pėr t’u shpėrblyer pastaj nė qiell.

Nė mėnyrė tė veēantė shkrimtari francez kundėrshtoi politikėn “e krishterė” tė qeverisė sė Frankos nė Spanjė dhe patėn njė ndikim tė madh nė pikėpamjet e tij politike shkrimet e Andrč Malraux rreth luftės civile spanjolle. Gjithashtu kundėrshtoi edhe regjimin stalinist, i cili bazohej nė sakrificėn e tė sotmes pėr njė tė ardhme mė tė mirė. Sipas tij nuk kishte kurrėfarė diference tė vdisje nė njė kamp sovietik apo nė njė kamp nazist. Ne nuk duhet tė jemi as ekzekutore e as viktima (fillon kėshtu njė ese e tij e famshme), Camus njihet mė tepėr si njė gazetar dhe editorialist i zoti sesa si romancier.

Ai vuri tė gjithė reputacionin e tij nė shėrbim tė idealeve qė ēonte pėrpara Garry Davis, madje u vu pas hekurave pėr njė copė kohė pasi doli tė protestonte bashkė me Davis pėrpara burgut tė Parisit nė mbrojtje tė njė tė riu, i cili kishte refuzuar shėrbimin ushtarak, njė njeri i cili luftoi pėr tė kėnaqur etjen pėr liri dhe dinjitet, tė cilėn ēdo njeri e mbart nė zemėr.

Siē ka thėnė vetė Camus nė fund tė veprės “Rebeli”: “Toka ėshtė e para dhe fundit dashuri e njeriut. Vėllezėrit tanė marrin frymė nėn tė njėjtin qiell si ne; Drejtėsia ėshtė diēka e gjallė. Tani sapo lindi njė ndjesi e ēuditshme gėzimi e cila na ndihmon tė jetojmė e tė vdesim, nuk duhet shtyer pėr mė vonė”. Na ndiqni dhe nė Facebook dhe Twitter

Daniela Vathi