24/01/2013 09:06:43

MADE IN ALBANIA e Stefania Casinit, premierë në TRIESTE FILM FESTIVAL

nga Paolo Muner

Versioni ne Italisht

TRIESTE - Sinqerisht, nuk isha shumë kureshtar të shihja filmin: druaja një vërshim klishesh, me të cilët jemi mësuar tashmë, qëkur - dhe janë mëse njëzet vjet – Shqipëria i është “hapur” Perëndimit, dhe tek tuk gjindet ndonjë “eksplorues” që shkon atje me fodullëkun për ta zbuluar. Më pas më bindën disa miq që shkonin për ta parë, dhe duhet të pranoj që nuk jam penduar.

Para projektimit, dy fjalë paraqitjeje nga ana e regjizores, Stefania Casini; shumica do ta kujtojnë, nën çarçafë bashkë – njëkohësisht - me Gerard Depardieu e Robert De Niro në filmin “Nëntëqind” të Bertoluccit, ose, mbase, mbi faqet e patinuara të “Playboy”.

Padrejtësisht, sepse pastaj ka pasur një karrierë të gjatë kinematografike dhe televizive, duke ditur me zgjuarsi të shndërrojë në role të tjera, para se shfaqje të mëtejshme nën çarçafë t'i bëheshin të papropozueshme.

Stefania Casini na parashtron një vend plot me kundërshtime të brendshme, të lëshuar drejt së ardhmes, por njëkohësh akoma të varfër, ndonëse shumë të pasur me dinjitet dhe mikpritje, gjë që patjetër i përkon të vërtetës.

Filmi është realizuar mjaft mirë, të bën për vete, tërheqës do të thoja, ka një fotografi të shkëlqyer (e Royald Elezajt), edhe pse, kundërshti pastaj, na shfaq pak, në kuptim që përqëndrohet 90% mbi anët negative, dhe shumë pak mbi ato pozitivet… që gjithsesi gjinden.

Dokumentari ndërtohet mbi historinë e tre të rinjve, një italian e dy shqiptarë që, për arsye të ndryshme, përshkojnë Shqipërinë duke u shtyrë gjithmonë e më shumë në brendësinë e saj, dhe – bashkarisht - brenda vetes së tyre...

Është Bora (Bora Baboçi), një vajzë shqiptare që kthehet nga jashtë atdheut, ku është diplomuar për Arkitekturë; hyrja bëhet nëpërmjet aeroportit të ri dhe shumë të bukur të Nënë Terezës në Tiranë, por regjizorja nuk zgjatet të na tregojë diçka më shumë, gjë që mund të kishte bërë pjesë në kundërshtimet (pozitive) për t’u shfaqur…

Është Vito (Livio Marsico), djalosh nga Lecce, të cilit i kanë - në vendin e tij - vjedhur motorin dhe shkon në Shqipëri me hamendjen, e mundur, që motori të jetë çuar atje, dhe me po aq të pamundurën hamendje ta rigjejë dhe ta rimarrë.

Pastaj është djali i tretë, shqiptar, Rubini (Rubin Beqo) që, në Tiranë, i zhgënjyer nga demokracia që – në fakt - nuk ka ardhur, mundohet në realizimin e një qendre kulturore, ku të ngrejë një festival muzike reggae që mund të duket i pagjasshëm por nuk është edhe aq, brenda rrënojave të një magazine të vjetër industriale, dhe në një vagon hekurudhor të plaçkitur dhe një lokal jashtë të ndërtuar me mjete rrethanore, mes të cilave, patetike por absolutisht e vertetë, një tavolinë e bërë me një “bobinë” fijesh elektrike të përmbysur …

Por Rubini, që është edhe i njohuri i parë tiranas i Vitos, ja prezanton Borën dhe këtu ngjarjet e tyre gërshetohen, për t’u ndarë më vonë, secili në kërkim të rrugës vetjake.

Pastaj do shohim që – për Viton – kërkimi i motorit është një shkas për të ndërtuar historinë, dora dorës që depërton në vend, dhe në vetvete; ai dalngadalë harron moton, ose së paku zbulon që aq ja vlen të heqë dorë; vlera të tjera marrin epërsi në të, vërejtja se sa e bukur mund të jetë “’sta Albania”, e mbase një fillim dashurimi me Borën…

Bora, pasi e shoqëron në hapat e parë të kërkimit të motos së tij, e lë Viton të vazhdojë i vetëm “sepse kështu do ta njohësh Shqipërinë”, pra e përshëndet me një “përqafomë”, që Vito, tashmë pak “i përfshirë”, ndoshta do të ketë mbivlerësuar; nuk e di që do ta kishte përqafuar me të njëjtin vrull edhe sikur të kishte qenë një mashkull.

Por Bora duhet të ndahet nga Vito sepse edhe ajo – e vetme – do të shkojë në brendësi të Shqipërisë, por edhe të vetë jetës së saj, të fëmijërisë, në Shkodër, në shtëpinë që kish qenë e gjyshes, dhe pamja e oxhakut (tashmë i rrënuar dhe i shkretë), që duhet të ketë qenë kornizë e shumë orëve të ngrohta dhe të këndshme, e përmallon thellësisht, duke ja theksuar buzëqeshjen e “thartë”.

Por Shkodra është, për Borën, gati një "kamp bazë", para se të aventurohet akoma më tej: shkon të intervistojë një djalë njëzetvjeçar të detyruar të rrijë në shtëpi sepse familja e tij është goditur nga një gjakmarrje, në përputhje me zakonet e rrepta të Kanunit; sigurisht një e dhënë interesante, për kë është ësëll përsa i përket Shqipërisë, por thjesht si qasje e parë, pastaj mbase është më mirë të përthellohet nëpërmjet filmit të fundit “Falja E Gjakut”.

Së fundi, Bora shkon të intervistojë një “burrneshë”. Këtu kemi një intervistë domëthenëse dhe, meqë është një dokumentar, nuk do të dija të thoja nëse Bora është më e zonja si aktore apo (edhe) si intervistuese, sepse ndjeshmëria me të cilën drejtohet, në një rrethanë kaq të brishtë, është për tu lavdëruar. Në të kundërt, protagonistja është zgjedhur me kujdes të paktë, sepse na tregon që shndërrimi i saj filloi në moshën gjashtëvjeçare, meqë nuk gjendej rehat në veshjet femërore... fenomen universal, por që vetëm pjesërisht, siç e dimë, përfaqëson një fenomen tjetër, veçanërisht shqiptar, që përkundrazi, (edhe pse pastaj, me intervistën e përfunduar, përkujdeset të na saktësojë) vjen nga arsye fare të ndryshme, gati të gjitha të lidhura me Kanunin (mungesa e një mashkulli në familje, etj. etj.). Arrihet madje të shqiptohet fjala e tmerrshme “transgender”, e tmerrshme sepse terësisht e pavend, në këtë rast, kur dimë që “burrnesha” nuk ka një jetë “seksuale”, aq e vërtetë është sa quhet edhe “virgjina”.

Dhe kjo është e vetmja e metë e vërtetë dhe me rëndësi e filmit.

Ndërkohë, Rubini shkon drejt Jugut, të vërtetojë bindjet që ka mbi të. Ndalet në portin e Vlorës, për një takim-intervistë me një peshkatar, që i tregon për vitet ë arta të skafistëve, pastaj zbret akoma më në jug, të gjejë prindërit, çift i tjetërsuar, secili në mënyrën e tij, nga vitet: i ati akoma “i ngrehur”, i nxirë, bukuran, me syze dielli; e ëma: kujtim i fishkët i një bukurie të hershme, dhe që na vjen vështirë të përfytyrojmë (por e besojmë) duke kërcyer "twist" e re. Edhe ky është një kundërshtim tipik shqiptar, por nuk di sa e kanë pikasur, dhe as nëse regjizorja na e ka shtruar qëllimisht.

Vizita prindërve mbyllet me një nderim përkujtimores së gjyshërve, të varrosur mbi një kodër afër shtëpisë, me një fjalim mbi vlerat dhe mbi të ardhmen, mbase i rëndomtë, por i sinqertë...

Megjithëse, patjetër jo qëllimisht, dokumentari i bën një shërbim të keq Shqipërisë, duke treguar pothuaj vetëm të vërtetat e hidhura, dhe pak e aspak gjëra të bukura, që megjithatë ka, dhe humb rastin të tundojë ndonjë turist të mundshëm; nuk do ta bëjë sepse i joshur nga “jeta e natës” që tërbohet mes vilave, me kohë të ndaluara, të bllokut… E pastaj, nga anët e bukura, të mrekullueshme, të Tiranës, nuk na tregon asgjë… Dhe është një mëkat, përveç të tjerave, sepse, sot, Tirana “është” pothuajse Shqipëria, meqë këtu tashmë banon një pjesë e mirë e shumicës së popullsisë.

Ashtu siç më ndodhi në rastin e Ballkan Bazarit, për sa shqiptarë njoh në Trieste (shumë…), në sallë nuk pashë asnjë.

Por është edhe vertetë që – kësaj here - filmi nuk i drejtohej atyre...

* Përkthim i Fioralba Dumës

HermesNews - ©2013

Dërgo me email | Stampo artikullin